Initiatieven en projecten

Firan en EQUANS in samenwerking met ENGIE hebben als samenwerkingspartners het initiatief genomen tot het project Warmte uit de Waal. Het doel van het project is het onderzoeken hoe haalbaar het is om op grote schaal warmte op te wekken uit de Waal voor het Stationsgebied en de wijken ernaast in Nijmegen. Nijmegen heeft de opdracht om binnen dertig jaar over te gaan op een fossielvrije manier van energie gebruiken en opwekken. 

De warmtetransitie

In de Warmtevisie geeft Nijmegen een richting voor de invulling van een aardgasvrij Nijmegen. Voor het belangrijkste alternatief voor aardgas, namelijk warmtenetten, is een duurzame aanpak voor het warmtenet en warmtebronnen afgesproken. Voor de ontwikkeling van een nieuwe duurzame warmtebron zoals warmte uit de Waal is het hard nodig om de warmtetransitie uit te kunnen voeren. Dankzij een financiële bijdrage, heeft het Aanjaagfonds het idee van Firan en EQUANS mede mogelijk gemaakt. 
 

Onderzoek naar mogelijkheden

Er is onderzocht of het project haalbaar is. Uit het onderzoek bleek dat de grote warmteopwekking vanuit de Waal voor het Stationsgebied nog niet haalbaar is zonder aanvullende subsidies. Veel grote nieuwe warmteprojecten hebben met dit probleem te maken. Het onderzoek heeft wel veel leerpunten opgeleverd, waarmee de initiatiefnemers het project alsnog hopen uit kunnen voeren. De projectpartners gaan samen en met de gemeente Nijmegen in gesprek om de volgende stappen te bepalen.
 

Projectresultaten

Advies en Avontuur laat zien met een onderzoekproject hoe de bedrijfswoning uit 1924 aan de Gelderselaan 24 in Nijmegen met de specifieke techniek PVT-panelen aardgasvrij gemaakt kan worden. Omdat de PVT panelen bij de afronding van het project niet zijn geplaatst, is een eindfoto van het eindresultaat niet mogelijk. Daarom is gekozen voor de foto met alle partijen die aan het onderzoek hebben meegewerkt.

Op de foto van links naar rechts: Frank van Pelt (Technische Unie, leverancier TripleSolar PVT), Robert Ekas (Bouwadvies en Installatie), Ad van Dortmont (ADvies voor duurzaam wonen, voedsel, aarde), Robin van de Ven (R&R Systems, PVT en losse radiateuren), Ton Schreuder (Nibe warmtepompen) en Tim Zeestraten (Technische Unie, warmteverliesberekening).

Water-water-warmtepomp 

Het onderzoek heeft inzicht gegeven in verschillende warmtetechnieken. Zo is gekeken naar de ventilator-luchtbron die vaak in combinatie met een warmtepomp wordt gebruikt. Toch wordt daarvoor niet gekozen, omdat deze in de winter last heeft van aanvriezen. De energie efficiëntie daalt dan sterk. Bij een PVT-systeem is de kans van aanvriezen veel kleiner. Daarom wordt voor een PVT systeem met een hogere energie efficiëntie gekozen. Daarbovenop komt dat PVT panelen géén geluid maken. 

Het Rijks Centraal Bureau Registratie Gelijkwaardigheidsverklaringen (RCBRG) heeft vastgesteld dat de PVT-panelen van TripleSolar en de water-water-warmtepomp van Nibe een SCOP hebben van 5.6. De SCOP geeft de gemiddelde efficiëntie van een warmtepomp weer welke is gemeten over het hele jaar (Seasonal Coëfficiënt of Performance). Omdat andere PVT-systemen op dit moment een lagere SCOP hebben, oftewel een lagere efficiëntie wordt voor deze combinatie gekozen. 

Bodembronnen uitgesloten in het onderzoek

Opties waarvoor 150 meter in de grond moet worden geprikt (bodembron met warmtepomp en PV-zonstroompanelen) óf waarvoor een groot oppervlakte in tuin of oprit benodigd is (horizontale bodembron) zijn uitgesloten in het onderzoek. Ondanks dat dit soort boringen buiten grondwaterbeschermingsgebieden zijn toegestaan wordt hier niet voor gekozen. De voorkeur gaat uit naar een zo’n laag mogelijk risico op verstoring van drinkwaterwinning en natuur. Gezien de oppervlakte benodigd voor een horizontale bodembron niet ter beschikking is, wordt deze optie ook uitgesloten. 

Warmteverliesberekening 

De voorbeeldwoning is een hoekwoning uit 1924 en heeft een vloeroppervlakte van 180 m2. Om vast te stellen of de woning geschikt is voor een warmtepomp, is in de winter de aanvoertemperatuur van de gasketel naar 50 graden verlaagd Als de huiskamer in 2-3 uur van 16 naar 20/21 graden wordt verwarmd, is je huis voldoende geïsoleerd en zijn radiatoren geschikt. Een vloerverwarming is niet perse nodig. De woning doorstond deze 50-graden test. Met het uitvoeren van een warmteverliesberekening is het niet nodig op de winter te wachten en is snel duidelijk of je woning voor een warmtepomp geschikt is. Voor deze voorbeeldwoning is zo’n warmteverliesberekening uitgevoerd. Uit de berekening volgt dat een warmtepomp met een warmtevermogen van ca 7 kw nodig is.     

Aantal en soort PVT panelen

Voor de voorbeeldwoning is berekend dat 8 á 10 stuks PVT panelen nodig zijn, afhankelijk van het type en grootte van het paneel. PVT panelen hebben vergelijkbare maten als de huidige standaard PV panelen. Inmiddels zijn er diverse fabrikanten die PVT-zonpanelen leveren. De verschillende type PVT panelen hebben elk hun specifieke paneel eigenschappen en toepassingsgebied. De panelen van HRsolar, Solar Energy Booster en G2energy kunnen in het donker en bij lage temperaturen niet zoveel warmte oogsten als Volthera, R&R Systems Energieverdieners, EScom en TripleSolar. De PVT panelen van de laatste twee fabrikanten hebben het grootste warmtevermogen. PVT panelen kunnen als één geheel worden gekocht, of als losse radiateuren die achter bestaande zonnepanelen worden geplaatst bijvoorbeeld die van EScom of R&R Systems. Op plekken waar alleen schaduw is, bestaan er systemen met alleen de radiateurs zonder het PV deel. Een andere variant op de PVT panelen zijn PVT-buizen van de leverancier VenFeld verkrijgbaar via TubeEnergy. Het is mogelijk om de warmte van PVT panelen of PVT buizen in de zomer in watertanks van 4-8000 liter op de slaan om deze opgeslagen warmte in de koude wintermaanden te gebruiken. 

Terugverdientijd tussen de 8 en 12 jaar

Zodra het PVT systeem is geplaatst daalt voor de voorbeeldwoning het gasverbruik van ongeveer 1.500 m3 per jaar naar nul. Daar komt het extra stroomverbruik van de warmtepomp van 2.540 kWh/jaar voor terug. De verbruikskosten dalen van 1.981 euro naar 1.015 euro per jaar. Dit levert een besparing van 966 euro per jaar op. Het gehele PVT systeem van de voorbeeldwoning kost ca 23.000 euro. Ten opzichte van een lucht-water warmtepomp systeem met PV panelen is dat ongeveer 7.000 euro duurder. Toch rendeert deze hogere aanschafprijs zich. De verbruikskosten van PVT panelen zijn lager door de hoge energie-efficiënte. Na 15 jaar is het PVT systeem ca. 4.000 euro goedkoper dan de lucht-waterpompsysteem met PV panelen.
De PVT-installatie wordt eind 2022 op het tuinhuis geplaatst. Daarvoor moet eerst het tuinhuis worden versterkt.

Bureau Wijland is een advies- en projectbureau in Nijmegen dat streeft naar een duurzame verbinding tussen verschillende groepen in de samenleving. Zij hebben het netwerk Kleurrijk Groen in het leven geroepen. Dit netwerk verbindt diversiteit en duurzaamheid. Dit is nodig, want iedereen zou betrokken moeten zijn bij de verduurzaming van onze samenleving. Helaas is dat niet voor iedereen zo vanzelfsprekend. Het thema duurzaamheid heeft niet de hoogste prioriteit bij veel mensen met een moeilijke sociaaleconomische positie en/of met een migratieachtergrond. Kleurrijk Groen wil graag duurzame initiatieven aanjagen die betrekking hebben tot de klimaatuitdagingen zoals duurzame energie en energiebesparing.

Gerealiseerde activiteiten

Om de betrokkenheid van alle Nijmegenaren te vergroten worden verschillende activiteiten georganiseerd. Om deze activiteiten uit te voeren heeft Power2Nijmegen een subsidie toegekend waarmee Bureau Wijland de volgende activiteiten op het gebied van energie heeft gerealiseerd: 

• Het netwerk Kleurrijk Groen is uitgebreid en actief betrokken bij activiteiten op het gebied van energie
• Door middel van de Leergang Kleurrijk Groen zijn acht nieuwe Kleurrijk Groene ambassadeurs opgeleid die in de praktijk aan het werk zijn. Zij doen bijvoorbeeld mee aan het Buurt Energie Systeem-project in Hengstdal of organiseren eigen activiteiten rondom duurzame energie
• Afgeleid van Leergang Kleurrijk Groen is de cursus Kleurrijke Energieambassadeurs opgezet. Er zijn inmiddels drie cursussen gehouden en de ambassadeurs zijn actief bezig met het informeren bewustmaken en betrekken van diverse burgers bij duurzame energie
• Er is een methodiek ontworpen om de cursus Kleurrijke Energieambassadeurs uit te rollen op andere plaatsen
• Op festival Di-Vers is aandacht gegenereerd voor duurzame energie en energiebesparing

Nominaties Kleurrijk Groen

Kleurrijk Groen is in 2021 tweemaal genomineerd voor een prijs. Het programma stond op plek 14 in de Trouw Duurzame Top 100, en was een van de drie finalisten van de Transformative Action Award. Dit is een Europese prijs van Sustainable Cities Platform, die wordt uitgereikt aan steden en organisaties die zich inzetten voor duurzaamheid en sociaal-maatschappelijke verandering. Deze nominaties benadrukken het belang van inclusiviteit in duurzaamheid, en geeft blijk van waardering voor de inzet van Netwerk Kleurrijk Groen.

Zwembaden behoren tot de grootste energieverbruikers. Dit hoge energieverbruik wordt voor een groot deel veroorzaakt door het gebruik van de pompen in de installaties. Vanaf een energieverbruik van 50.000 kWh elektriciteit of 25.000 m³ aardgas(equivalent) moet elke energiebesparende maatregel die binnen vijf jaar kan worden terugverdiend worden uitgevoerd.

Revalidatiezwembad Sint Maartenskliniek gaat daarom aan de slag met een energiebesparingsproject waarbij het huidige filtermateriaal van het zwembad wordt vervangen door het filtermateriaal AFM (Actief Filter Medium). Het AFM filtermateriaal is gemaakt van 100% gerecycled glas. Door de specifieke eigenschappen van het filtermateriaal verbetert de doorstroming in de filters. Hierdoor is er minder pompenergie oftewel elektriciteit nodig. Ook vertraagt het de groei van bacteriën waardoor water minder vaak hoeft te worden ververst en minder chemicaliën nodig zijn. De terugverdientijd van de investering is iets meer dan drie jaar.

ATO Energysaving

Het bedrijf ATO Energysaving uit Nijmegen verzorgt de keuze en inkoop van het filtermateriaal en regelt het systeem in. Ook verzorgt zij de monitoringrapportage van het energieverbruik en de zwemwaterkwaliteit. Met de resultaten van deze monitoring kan de werking van het materiaal worden aangetoond. Daarnaast kan de opgedane ervaring kan worden gebruikt voor het nieuw geplande Nijmeegse zwembad in 2026-2027. Dit project kan hiermee een voorbeeldproject zijn van andere zwembaden in Nijmegen en omstreken.

Doordat de terrassen langer in de verruimde opstelling blijven staan hebben horecaondernemers mogelijk extra terrasverwarming nodig. Gemeente Nijmegen komt de horecaondernemers daarin tegemoet met een duurzaam alternatief. Hiervoor werken wij samen met het Nijmeegse bedrijf Sit & Heat. Dit bedrijf krijgt vanuit de gemeente Nijmegen subsidie om de kussens tegen een goedkoper tarief aan te bieden. Door voor verwarmde zitkussens te gaan, wordt gekozen voor een milieuvriendelijke optie met een flinke energiebesparing. Daarnaast dragen de kussens bij aan het duurzaamheidsimago van de ondernemer.

Het project ’Coronaproof Duurzaam Verwarmd Terras voor horecaondernemers in de gemeente Nijmegen’ loopt momenteel storm. De gemeente draagt financieel bij voor bijna de helft van de aanschafkosten. Met de aanschaf van de verwarmde kussens wil de gemeente Nijmegen voorkomen dat ondernemers extra energieverslindende heaters aanschaffen of huren. Zodra de verruimde terrasregeling stopt, zijn de kussens op het vaste terras bruikbaar en kan de ondernemer die de bestaande heaters helemaal in de ban doen.
Op deze manier is het voor de horecaondernemers mogelijk een coronaproof veilige omgeving te creëren door meer mensen buiten in plaats van binnen te verwelkomen. Het helpt de ondernemer zijn terrasomzet te verhogen.

Onderdeel van het project is een onderzoek in samenwerking met studenten van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Onderzocht wordt wat de invloed van duurzame terrasverwarming is op de omzet van de horecaondernemer. Er wordt gestart met een 0-meting en gedurende het project worden de bevinding van ondernemers en gasten gemonitord. Een indicatie van de besparing van de elektriciteit en de besparing op CO2 komen hierbij ook aan bod. Tot slot worden er eindinterviews afgenomen met diverse ondernemers en gasten. Zodra het onderzoek gereed is wordt dit via het netwerk Power2Nijmegen gepubliceerd.

Craig Savy van ZEBRA en Caroline de Greeff van ‘Burgers geven Energie’ hebben samen het haalbaarheidsonderzoek Solar Carport gemaakt. Dit is een onderzoek naar de (on)mogelijkheden voor het opwekken van elektriciteit via zonnepanelen op grote parkeerterreinen in de gemeente Nijmegen. Het is moeilijk om eigenaren van grotere daken te vinden die hun dak ter beschikking stellen voor zonneprojecten of vol willen leggen met zonnepanelen. Een oplossing is om boven parkeerterreinen zonneprojecten te realiseren. Dit is nog niet eerder gedaan in Nijmegen.

In dit project zijn drie innovatieve opties onderzocht, twee technische en één organisatorische optie. Voor de uitvoering van dit haalbaarheidsonderzoek heeft ZEBRA gebruikgemaakt van de subsidieregeling van Power2Nijmegen.

Dit zijn de belangrijkste conclusies van dit haalbaarheidsonderzoek:

• Er zijn voldoende geschikte parkeerplaatsen in Nijmegen voor een Solar Carport
• Er zijn goede technische opties met een goed circulair concept beschikbaar in de markt
• De prijzen voor Solar Carport systemen zijn hoog
• Er zijn niet veel ervaren partijen met het bouwen van grote Solar Carport systemen
• Laadstation en flexibiliseringsdiensten zijn met Solar Carports te combineren
• Er bestaat grote behoefte aan geschikte locaties voor zonneprojecten onder inwoners die actief mee willen doen in de energietransitie. Solar Carports zou hier een goede oplossing voor zijn. 
• Het is mogelijk om een eenvoudige organisatiestructuur op te zetten, zodat inwoners laagdrempelige wijze mee kunnen doen met zo’n coöperatief project. 
• Op basis van de SDE++ regeling is een Solar Carport, binnen het oppervlaktes van de onderzochte parkeerplaats (ca 2,1 MWp op 1,5 ha) niet haalbaar. 
• Met de SCE-regeling (voorheen de Postcoderoosregeling) kan een positieve businesscase voor een Solar Carport gemaakt worden (0,5 MWp op ca 1,5 ha). 
• Deze SCE-regeling is bedoeld voor coöperatieve projecten, de combinatie met een coöperatie is hierdoor niet alleen wenselijk, maar zelfs een voorwaarde. 
• Indien een bancaire financiering wordt gebruikt om het vreemd vermogen te financieren dan is schaalgrootte nodig (minimaal 1 miljoen euro).
• Een andere mogelijkheid is te kijken een lening met gunstigere aflossingsvoorwaarden via de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG).

Uit het onderzoek blijkt dat het realiseren van grootschalige Solar Carports technisch, organisatorisch en financieel haalbaar is. Dit geeft geen garantie op een succesvolle realisatie van een project. Omdat Solar Carports meer dan 20 jaar blijven staan veroorzaakt dit voor sommige eigenaren te grote beperkingen. Parkeerplaatsen moeten altijd vrij blijven voor toekomstige ontwikkelingen zoals evenementen, noodsituaties, een andere inrichting van het parkeerterrein of uitbreiding van een pand of voor stadsontwikkeling. Daarnaast is het belangrijk dat Solar Carports goed in het landschap of de wijk kunnen worden ingepast.

Meer weten? 

Vraag het haalbaarheidsonderzoek ‘Solar Carports’ op via power@nijmegen.nl